Fertiliteit (vruchtbaarheid)
Start je met een hormoonbehandeling en/of een genitale operatie? Dan is het van belang om tijdig na te denken over een eventuele kinderwens en het behoud van je vruchtbaarheid.
Opties voor het behouden van uw vruchtbaarheid
Indien je (in de toekomst) een kinderwens hebt zijn er meerdere manieren om jouw wens te vervullen. Wat de mogelijkheden zijn, hangt ook af van de vruchtbaarheid van je eventuele partner. Als je de mogelijkheid wilt behouden om in de toekomst een kind te verwekken met de eigen eicellen, zijn er meerdere opties:
- Het (tijdelijk) behouden van de geslachtsorganen;
- Het invriezen van eicellen (= eicelvitrificatie) of invriezen van embryo’s;
- Het invriezen eierstokweefsel (= cortexpreservatie).
In de figuur hieronder zie je de anatomie van de vrouwelijke geslachtsorganen.
Optie 1: Het (tijdelijk) behouden van de geslachtsorganen
Zolang je twijfelt over een kinderwens, geeft het behouden van baarmoeder, eierstokken en vagina je de beste kans op het behoud van vruchtbaarheid. Toch is die keuze niet voor iedereen geschikt; de dysforie betreft vaak juist deze organen. Dat is voor iedereen weer anders; je maakt daarin een persoonlijke afweging.
Behoud van de baarmoeder
Heb je een kinderwens en een draagwens? Dat kan zolang je de baarmoeder en vagina behoudt. Hoewel er nog niet veel bekend is over de langetermijneffecten van het gebruik van testosteron op de baarmoeder, zijn alle onderzoeken tot nu toe geruststellend. Je kan later nog een keuze maken voor het wel of niet verwijderen van deze organen.
Behoud van de eierstokken
Heb je een wens om een kind te krijgen van eigen eicellen? Dat kan zolang he de eierstokken laat zitten, daarin liggen namelijk de eicellen opgeslagen. Testosteron heeft, zover nu bekend, geen schadelijke invloed op eicellen. Wél moet u tijdelijk stoppen met testosteron op het moment dat je besluit eicellen te laten invriezen.
Behoud van de vagina
Kies je ervoor om de vagina (en baarmoeder) te verwijderen, maar eierstokken te laten zitten, dan vermindert dat de kans op vruchtbaarheid. De eierstokken zijn namelijk alleen nog via de buik te bereiken en dat maakt de eicelcontrole en eicelpunctie moeilijker. Ook zijn er meer risico’s en worden er doorgaans minder eicellen gevonden. Behoud van de vagina vergroot dus de kans op vruchtbaarheid.
Optie 2: Invriezen van eicellen (= eicelvitrificatie) of invriezen van embryo’s
Er zijn verschillende momenten waarop je kan besluiten om eicellen te laten invriezen:
- Voor de start van de testosteronbehandeling;
- In een later stadium, bijvoorbeeld als je de eicellen daadwerkelijk wilt gaan gebruiken;
- Voor de operatie om de eierstokken te verwijderen.
Voor zover nu bekend heeft het gebruik van testosteron geen invloed op de hoeveelheid en de kwaliteit van de eicellen in het lichaam. Voor moment twee en drie moet je voorafgaand drie maanden stoppen met testosteron. Aan het uitnemen van eicellen (de ‘eicel-punctie’) gaat een hormoonstimulatie vooraf. Deze hormonen stimuleren de groei van eicellen.
Als je een vaste partner (met zaadcellen) hebt met wie je kinderen wilt, is het ook mogelijk om de eicellen in het lab te bevruchten (ivf-behandeling) en hierna de embryo’s in te vriezen.
De hormoonstimulatie
Alleen rijpe eicellen kunnen worden ingevroren. Om rijpe eicellen te krijgen, moet je zelf dagelijks een hormooninjectie zetten. Dit duurt 5 of 6 weken. Intussen controleert de arts met behulp van een vaginale (inwendige) echo of de eicellen goed groeien.
Als er genoeg rijpe eicellen zijn worden deze verzameld via de vagina met een naald (eicelpunctie) (zie afbeelding hieronder). Dit gebeurt onder pijnstilling. Daarna worden de eicellen direct ingevroren.
Mogelijke lichamelijke nadelen/bijwerkingen
- De behandeling kan voor dysfore gevoelens zorgen.
- De injecties kunnen bijwerkingen geven; de meest voorkomende zijn hoofdpijn en vermoeidheid. Ook kunnen de hormonale schommelingen psychische klachten geven.
- De hormonen en de groei van eierstokken kunnen een opgeblazen gevoel geven of buikpijn veroorzaken.
- Het (zelf) inspuiten van de hormonen kan pijnlijk zijn.
- De eicelpunctie kan ondanks pijnstilling vervelend zijn.
Heb je lichamelijke veranderingen door het gebruik van testosteron zoals baardgroei en een lage stem, dan blijft dat hetzelfde. Als je (nog) borsten hebt, dan kunnen deze tijdelijk gevoeliger worden. Daarnaast kan je last krijgen van vagina bloeding door de hormoonschommeling.
Kosten
De kosten voor het invriezen zijn ongeveer € 2.000,- tot € 3.000,-; doorgaans wordt dit door de zorgverzekeraar vergoed. Wij raden je aan dit na te vragen bij uw zorgverzekeraar vóórdat je met de behandeling start.
Het bewaren van de eicellen kost ongeveer €200 per jaar (2022). De prijs wordt jaarlijks vastgesteld door de NZA, de laatste prijzen kan je op hun website vinden. Daarnaast kunnen de kosten per zorginstelling verschillen. De kosten voor het bewaren van eicelen moet je zelf betalen.
Optie 3: Invriezen eierstokweefsel (= cortexpreservatie)
Als het behouden van eierstokken of het invriezen van eicellen geen optie voor je is, kunt u eventueel kiezen voor het invriezen van eierstokweefsel. Dat is een experimentele behandeling waarmee het in de toekomst wellicht mogelijk wordt om onrijpe eicellen in het laboratorium te laten rijpen. Het invriezen van eierstokweefsel gebeurt bij de operatieve verwijdering van de eierstokken.
Procedure eierstokken verwijderen en weefsel invriezen
Het wegnemen van eierstokken gebeurt tijdens een kijkoperatie (‘laparoscopie’) onder algehele narcose. Meestal betreft het een gecombineerde kijkoperatie: de baarmoeder en/of vagina wordt dan ook verwijderd. Tijdens en na de kijkoperatie is er een kleine kans op complicaties zoals beschadigingen aan urinewegen, darmen of bloedvaten, het optreden van infecties, of trombose.
Na verwijdering wordt de buitenste laag van het eierstokweefsel in kleine stukjes gesneden. Dit wordt ingevroren en kunnen jarenlang worden bewaard. Wel raakt, door het invriezen en later weer ontdooien, een deel van de eicellen beschadigd.
Experimentele behandeling
Het invriezen van eierstokweefsel is vooralsnog een experimentele behandeling. Er wordt volop onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van in vitro maturatie (uitrijping van onrijpe eicel naar bruikbare eicel in het laboratorium). Wellicht is dit in de toekomst een mogelijkheid, maar op dit moment nog niet.
Kosten
Als je kiest voor het invriezen van eierstokweefsel verandert er niets aan de al geplande operatie, er zijn dus geen extra kosten. Wel moeten de transportkosten (ongeveer € 400,- eenmalig) en opslagkosten (ongeveer € 60,- per jaar) door jou betaald worden. Dit wordt niet vergoed door de zorgverzekeraar.
Keuzehulp vruchtbaarheidsbehoud
Op deze pagina vind je meer informatie over vruchtbaarheidsbehoud per genitale operatie. Per mogelijke operatie zijn de voor en tegen argumenten weergegeven.
Toegankelijkheid eicellen
Je kan niet direct toegang krijgen tot de ingevroren eicellen. Op het moment van de gewenste zwangerschap worden de medische, ethische en juridische aspecten van de zwangerschap opnieuw bekeken en gewogen. Het belang van het ongeboren kind staat centraal bij het besluit.
Zaadceldonatie
Wil je gebruik maken van zaadceldonatie, bijvoorbeeld omdat je geen partner hebt die voor de eicelbevruchting kan zorgen? Dan kan je ervoor kiezen om daarvoor zelf iemand te zoeken, bijvoorbeeld in je vriendenkring, of kiezen voor een spermabank. In dat laatste geval vindt de behandeling (kunstmatige inseminatie) in het ziekenhuis plaats. Meer over het opvragen van gegevens van spermadonatie en eiceldonatie lees je op de website van de Rijksoverheid.
Andere opties voor vervullen kinderwens
Als bovenstaande mogelijkheden geen optie zijn voor jou (en je eventuele partner) zijn er nog andere manieren om een kinderwens te vervullen. Je kan hiervoor denken aan draagmoederschap buiten je relatie. Daarnaast is er nog de optie voor adoptie van een kind. Kijk voor de meest actuele informatie voor adopteren vanuit Nederland op Stichting Adoptievoorzieningen.
De wet- en regelgeving van het land waar je woont en het land van herkomst van het adoptiekind zijn bepalend. Vanwege culturele verschillen gelden in sommige landen wetten waardoor mensen met genderdysforie en/of andere leden van de LGBTQIA+ community niet in aanmerking komen voor adoptie.
Deze tekst is aangepast op 21-11-2022
Volgende Stap
We raden je aan alle informatie stap voor stap door te nemen om een volledig beeld te krijgen van de verschillende behandelopties en het proces eromheen!
Terug naar overzicht
Voorbereiding op genitale operatie
Om in aanmerking te komen voor een geslachtsoperatie moet je goed geïnformeerd zijn en aan een aantal criteria voldoen.
