Hysterectomie (verwijderen baarmoeder)
Wat is een hysterectomie? Hoe bereid je je voor op de operatie? Hieronder lees je over de gang van zaken rond de operatie, de risico’s van de ingreep, en de postoperatieve periode na een hysterectomie.
Verwijderen vrouwelijke geslachtsorganen
Het kan zijn dat je de vrouwelijke geslachtsorganen (gedeeltelijk) wil laten verwijderen. Bijvoorbeeld omdat je dysforie ervaart of omdat je een masculiniserende genitale operatie wil ondergaan (met plasbuisverlenging).
Het (gedeeltelijk) verwijderen van de vrouwelijke geslachtsorganen heeft directe gevolgen voor je fertiliteit en de mogelijkheid om kinderen te krijgen. Het is daarom belangrijk om je goed te informeren over de behandelopties.
Je kan meerdere vrouwelijke geslachtsorganen laten verwijderen. Hieronder staan de verschillende gynaecologische operaties op een rij:
- Verwijderen baarmoeder (hysterectomie)
- Verwijderen vagina (colpectomie)
- Verwijderen eierstokken (oöferectomie)
- Verwijderen eileiders (salpingectomie)
Deze operaties kunnen in verschillende combinaties worden uitgevoerd. Daarnaast kunnen al deze operaties worden gecombineerd met het verwijderen van de borsten (mastectomie).
De verschillende operaties en combinaties hebben verschillende effecten op je hormoonhuishouding, fertiliteit en draagwens. Het is daarom belangrijk dat je goed overweegt welke organen je wilt laten verwijderen en wat een logische combinatie is voor jou. Overleg dit met de gynaecoloog. Wanneer je een metaïdoio- of phalloplastiek wenst zonder plasbuisverlenging dan hoef je de vrouwelijke geslachtsorganen in principe niet te laten verwijderen. Wanneer je wel een plasbuisverlenging wenst is het noodzakelijk om de vrouwelijke geslachtsorganen te laten verwijderen.
Over de hysterectomie
De hysterectomie is een operatie waarbij de baarmoeder wordt verwijderd. Bijvoorbeeld omdat je last hebt van bloedverlies, omdat je genderdysfore gevoelens ervaart met betrekking tot de baarmoeder of met oog op een genitale operatie. Bij een baarmoederverwijdering worden tegelijkertijd de eileiders verwijderd; die zitten namelijk vast aan de baarmoeder. Dit heeft geen invloed op je vruchtbaarheid. De eierstokken kunnen desgewenst blijven zitten.
Meer informatie over de voorbereiding en vergoeding van de operaties vind je hier.
De operatie
Het verwijderen van de baarmoeder kan op twee manieren:
- Een kijkoperatie: bij verwijdering van enkel baarmoeder (en eierstokken) of in combinatie met mastectomie.
- Een robot-geassisteerde kijkoperatie: bij combinatie van verwijdering baarmoeder en vagina. Deze wordt uitgevoerd door de Da Vinci robot en geeft minder littekens dan de kijkoperatie.
Kijkoperatie
De kijkoperatie wordt gebruikt wanneer alleen de baarmoeder (en niet de vagina) wordt verwijderd, of de baarmoeder in combinatie met de eierstokken en/of de borst.
Aan het begin van de operatie wordt onder narcose de katheter ingebracht, dit is een slangetje in de plasbuis om de urine af te voeren. Bij deze techniek maakt de gynaecoloog drie tot vier sneetjes in de buikwand (zie figuur 1). Via een snee net onder de navel wordt een kijkbuis in de buik gebracht; via de andere sneetjes worden instrumenten in de buikholte gebracht waarmee de baarmoeder (en eventueel de eierstokken) worden losgemaakt. Aan het einde van de operatie wordt de baarmoeder via de vagina verwijderd.
Bij een kijkoperatie is er altijd een kleine kans dat de gynaecoloog tijdens de ingreep moet overgaan op een buikoperatie met een snede in de buik.
Figure 1) Keyhole surgery (laparoscopy)
Hysterectomie in combinatie met andere gynaecologische operaties.
De hysterectomie wordt vaak gecombineerd met een andere gynaecologische operatie. Dit heeft als voordelen dat je maar één keer onder narcose hoeft en maar één herstelperiode heeft. Combinatie-operaties die worden uitgevoerd zijn:
- Hysterectomie en oöforectomie (verwijderen van eierstokken)
- Hysterectomie en mastectomie (verwijderen borsten)
- Hysterectomie en colpectomie (verwijderen vagina)
Combinatie 1: Hysterectomie en oöforectomie (verwijdering eierstokken)
Je kan ervoor kiezen om tegelijk met de baarmoeder ook de eierstokken te laten verwijderen. Dat betekent dat je na de operatie onvruchtbaar bent. Denk dus tijdig na over een (toekomstige) biologische kinderwens. Meer informatie over de fertiliteit vind je hier en op deze pagina vind je meer informatie over vruchtbaarheidsbehoud per genitale operatie.
Voor de operatie wordt dezelfde operatietechniek gebruikt als wanneer enkel de hysterectomie wordt verwijderd. De operatie duurt even lang en brengt dezelfde risico's en dezelfde hersteltijd met zich mee.
Combinatie 2: Hysterectomie en mastectomie (verwijdering borsten)
Het verwijderen van de baarmoeder kan gecombineerd worden met het verwijderen van de borsten (subcutane mastectomie). Ook kunnen de eierstokken worden verwijderd (dat betekent dat ujena de operatie onvruchtbaar bent. Denk dus tijdig na over een eventuele biologische kinderwens. Meer informatie over de fertiliteit vind je hier en op deze pagina vind je meer informatie over vruchtbaarheidsbehoud per genitale operatie.
Deze combinatieoperatie wordt gezamenlijk uitgevoerd door de plastisch chirurg en de gynaecoloog. De duur van de herstelperiode is niet langer als je deze operaties combineert.
Combinatie 3: Hysterectomie en colpectomie (verwijdering vagina)
Het verwijderen van de baarmoeder kan gecombineerd worden met het verwijderen van de vagina (colpectomie). In deze combinatie is het mogelijk om de vagina en baarmoeder via een robotoperatie te verwijderen. Deze robotoperatie kan ook gecombineerd worden met het verwijderen van de eierstokken.
Het is niet mogelijk om de verwijdering van vagina en baarmoeder in één ingreep te combineren met het verwijderen van de borsten; de operatie duurt dan te lang. Verdere informatie vind je hier.
Nazorg
De nazorg verschilt per zorginstelling. Vaak geldt dat je na de operatie 3 dagen bedrust hebt. De katheter wordt in principe na 1 dag verwijderd waarna je binnen enkele uren goed moet kunnen uitplassen. Na het plassen wordt je blaas gescand om te controleren of deze goed leeg is. Als je blaas niet leeg genoeg is, wordt de katheter teruggeplaatst. Na ongeveer een week wordt de katheter opnieuw verwijderd.
Na een baarmoederverwijdering kunnen soms plasproblemen ontstaan, zoals moeite hebben met het ophouden van urine. Dit komt doordat de blaas tijdens de operatie wordt losgemaakt van de baarmoeder. Deze plasklachten gaan bijna altijd vanzelf over.
Vaak wordt geadviseerd om te wachten tot de wonden helemaal dicht zijn voor je gaat zwemmen, in bad gaat of naar de sauna gaat. Dit duurt vaak 4 tot 6 weken. Dat is om te voorkomen dat de hechtingen te vroeg oplossen en je infecties krijgt in de wond. Kort douchen mag wel. Je mag zes weken niet sporten of zwaar tillen, dit kan namelijk een bloeding of overmatige vochtproductie geven.
Medicatie en pijnstilling
Je kan het voortzetten en oppakken van medicatie bespreken met je behandelend arts. Zodra je in staat bent uit bed te komen zijn de tromboseprikjes niet meer nodig. Het kan zijn dat je een antibiotica kuur voorgeschreven krijgt voor de eerste week na de operatie om de kans op infectie te verkleinen. Pijnstilling kan je nemen in de vorm van paracetamol en diclofenac.
Complicaties en risico’s tijdens en na de operatie
Bij enkel hysterectomie is de kans op complicaties klein. Als de hysterectomie gecombineerd wordt met colpectomie is de kans op complicaties groter, rond de 20 procent. De toename van complicaties komt door het verwijderen van de vagina: dat is een complexe ingreep. Het grootste deel van deze complicaties is mild, maar sommige complicaties kunnen ernstig zijn. Hieronder staat een overzicht van mogelijke complicaties die kunnen optreden voor of na de operatie.
- Nabloeding tijdens of na de operatie. Bloed- en vochtverlies tijdens de ingreep is normaal, maar bij veel bloedverlies noemen we het een complicatie. Dan kan bloedtransfusie nodig zijn. Ook ná de operatie (ook thuis) kan een bloeding optreden. Het kan zijn dat een nieuwe operatie nodig is om de bloeding te stoppen. Soms is het nodig om een gaas in te brengen tegen het bloeden.
- Infectie. De sneetjes op de buik of in de vagina kunnen geïnfecteerd raken. Een infectie kan al in het ziekenhuis optreden. Soms kan dit verholpen worden met antibiotica, soms is een operatie nodig om de infectie te verhelpen.
- Trombose. Bij elke operatie bestaat er een licht verhoogd risico op trombose (een bloedpropje in een bloedvat). Je kan het risico hierop verkleinen door (zodra mogelijk) in beweging te komen na de operatie en niet alleen maar stil in bed te blijven liggen. Ook krijg je in het ziekenhuis medicatie om dit te voorkomen.
- Beschadiging aan blaas, darm of urinewegen. Tijdens de operatie kunnen de blaas, darm en urinewegen beschadigd raken. Als dit tijdens de operatie wordt opgemerkt, wordt dit zo mogelijk direct hersteld. Soms is een aparte operatie nodig. Bij een beschadigde blaas krijg je een urinekatheter mee naar huis, die tenminste zeven dagen blijft zitten. Schade aan de darm is zeer zeldzaam.
- Moeilijk te legen blaas (retentieblaas). Het kan zijn dat de blaas zich na de operatie niet voldoende kan legen. In dat geval krijg je opnieuw een blaaskatheter, soms voor een langere tijd. De blaas herstelt zich over het algemeen volledig.
- Blaasontsteking. De blaaskatheter die wordt gebruikt tijdens de ingreep kan soms zorgen voor een blaasontsteking. Vermoed je dat je een blaasontsteking hebt opgelopen, neem dan contact op met de behandelaar of je huisarts.
- Onvolledige genezing vaginatop. De wondranden bij de vaginatop kunnen van elkaar af gaan staan en zo ontstaat er een opening tussen de vagina en buikholte. Er is dan altijd een operatie nodig om dit te verhelpen.
Seksualiteit
Het advies is om de eerste zes weken na de operatie geen seksuele gemeenschap te hebben en geen tampons te gebruiken. Er is echter niets op tegen om seksueel opgewonden te raken of te masturberen.
Bij sommige personen verandert de seksuele beleving na het verwijderen van de baarmoeder.
Soms in positieve zin, zoals minder pijn bij het vrijen. Maar soms zijn er veranderingen in negatieve zin, zoals minder zin in vrijen, verminderde gevoeligheid in het gebied rond de vagina of veranderingen in het orgasme (klaarkomen).
Deze tekst is aangepast op 14-10-2022
Volgende Stap
We raden je aan alle informatie stap voor stap door te nemen om een volledig beeld te krijgen van de verschillende behandelopties en het proces eromheen!
Terug naar overzicht
Colpectomie
De colpectomie is een gynaecologische operatie waarbij de vagina wordt verwijderd. Hier lees je alles over de operatie en het herstelproces.
